Τι είναι η κατάθλιψη;
Ποιούς επηρεάζει; Είναι συχνή; Πώς εμφανίζεται;
Συχνά ακούμε μύθους, όπως "οι άνθρωποι με κατάθλιψη είναι αδύναμοι χαρακτήρες" ή "η κατάθλιψη είναι το ίδιο με το να είσαι στενοχωρημένος" ή "αν πάθεις κατάθλιψη δεν ξεπερνιέται". Τι ισχύει όμως;
Η κατάθλιψη είναι μια συναισθηματική διαταραχή, δηλαδή μια ασθένεια. Είναι μια δυσλειτουργία των νευροδιαβιβαστών του εγκεφάλου, και όχι αδυναμία χαρακτήρα. Το να είσαι στενοχωρημένος ή λυπημένος με κάτι δεν είναι το ίδιο με το να έχεις κατάθλιψη. Από την κατάθλιψη δεν μπορείς "απλά να ξεκολλήσεις" επειδή σκέφτηκες κάτι ευχάριστο. Με την κατάλληλη αντιμετώπιση από ειδικό ψυχικής υγείας, τα άτομα που βιώνουν ένα καταθλιπτικό επεισόδιο μπορούν να αναρρώσουν. Όσο πιο έγκαιρα αναζητήσουν βοήθεια, τόσο καλύτερα ποσοστά ύφεσης επιτυγχάνονται.
Η κατάθλιψη μπορεί να επηρεάσει άτομα σε οποιαδήποτε ηλικία, κοινωνικό-οικονομικό επίπεδο, μορφωτικό επίπεδο, χώρα, ή φύλο. Υπολογίζεται ότι 16% των ανθρώπων, δηλαδή 1 στους 6, κάποια στιγμή στη ζωή του θα περάσει ένα καταθλιπτικό επεισόδιο. Σε άλλες πηγές, το ποσοστό αναφέρεται ακόμα υψηλότερο, δηλαδή ως 29%. Οι γυναίκες έχουν 1,5 φορά μεγαλύτερη πιθανότητα να επηρεαστούν από τους άνδρες. Το 10% των εγκύων βιώνουν ένα καταθλιπτικό επεισόδιο κατά την διάρκεια της εγκυμοσύνης ή της λοχείας.
Περισσότεροι από 700.000 άνθρωποι παγκοσμίως πεθαίνουν από αυτοκτονία κάθε χρόνο. Στην Ελλάδα υπολογίζονται περίπου 500 θάνατοι ετησίως. Η αυτοκτονία είναι η 4η αιτία θανάτου σε νέους 15-29 ετών, και πολλοί από αυτούς πάσχουν από ψυχικές νόσους με κύριο εκπρόσωπο την καταθλιπτική διαταραχή. Παρά τα ανησυχητικά νούμερα, τουλάχιστον 1 στους 3 ανθρώπους με κατάθλιψη δεν λαμβάνουν την κατάλληλη βοήθεια και θεραπεία, και το ποσοστό κυμαίνεται από 40% (στις ΗΠΑ) εως και 75% (σε χώρες με χαμηλά εισοδήματα).
Ποιά είναι τα συμπτώματα;
Το άτομο έχει καταθλιπτική διάθεση (λύπη, ευερεθιστότητα, αίσθημα κενού) τις περισσότερες ή όλες τις ώρες της ημέρας, για τουλάχιστον 2 εβδομάδες. Πιθανά συνοδεύεται από απώλεια ευχαρίστησης και μειωμένο ενδιαφέρον για δραστηριότητες, φίλους κλπ. Δεν μπορεί να απολαύσει πράγματα που προηγουμένως το ευχαριστούσαν.
Το καταθλιπτικό επεισόδιο, λοιπόν, διαφέρει από τις συνηθισμένες διακυμάνσεις της διάθεσης που όλοι έχουμε καθημερινά.
Άλλα συμπτώματα που μπορεί να συνυπάρχουν είναι:
- δυσκολία στη συγκέντρωση (πχ. ξεχνά πράγματα)
- δυσκολία στη λήψη καθημερινών αποφάσεων
- υπερβολικές ενοχές ή μειωμένη αυτοεκτίμηση
- απελπισία κι απαισιοδοξία για το μέλλον
- σκέψεις σχετικά με το θάνατο ή σκέψεις αυτοκτονίας
- διαταραγμένος ύπνος (αϋπνία ή υπερυπνία)
- αλλαγές στην όρεξη και το βάρος
- αίσθημα κόπωσης και μειωμένη ενέργεια
- άσκοπη φυσική δραστηριότητα (πχ αδυναμία να σταθεί ήρεμο κι ακίνητο, βαδίζει συνεχώς) ή επιβράδυνση στις κινήσεις και την ομιλία
Έτσι, ένα καταθλιπτικό επεισόδιο μπορεί να είναι ήπιο, μέτριο ή σοβαρό όσον αφορά τη βαρύτητά του. Μπορεί να επηρεάζει την λειτουργικότητα του ατόμου στο σπίτι, στην κοινωνική ζωή, στην εργασία ή στο σχολείο. Υπάρχουν όμως και περιπτώσεις που το άτομο συνεχίζει να ανταπεξέρχεται στις υποχρεώσεις του, φαινομενικά κανονικά, φέροντας όλο το βάρος μόνο του και ο εσωτερικός αγώνας που δίνει μένει καλά κρυμένος. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε καθυστερημένη προσέλευση σε ειδικό ψυχικής υγείας, καθυστέρηση στη διάγνωση και συνεπώς πιο αργή ανάρρωση.
Με συχνότητα 1 στους 6 ανθρώπους, είναι σχεδόν βέβαιο ότι κάποιος συγγενής ή φίλος μας, ή εμείς, κάποια στιγμή θα βιώσει ένα καταθλιπτικό επεισόδιο. Είναι σημαντικό, λοιπόν, να υπάρχει ενημέρωση κι ευαισθητοποίηση, να εξαλειφθεί το στίγμα περί ψυχικής υγείας και να αναζητάται βοήθεια έγκαιρα. Γιατί η κατάθλιψη μπορεί και πρέπει να αντιμετωπίζεται!